ارتوز و پروتز چیست؟ ارتوز و پروتز چه تفاوتی باهم دارند؟ انواع آنها کدام‌اند؟
شاید شما نیز با اصطلاح ارتوز و یا پروتز مواجه شده باشید اما تفاوت این دو واژه را نمی‌دانید. در این مقاله با تعریف ارتوز و پروتز، کاربردها و تفاوت‌های آنها آشنا می‌شوید
فهرست محتوا
تعاریف
ارتوز:
ارتوز وسیله‌ای است که در خارج از بدن قرار گرفته و برای اصلاح ویژگی‌های ساختاری و عملکردی سیستم‌های عصبی-عضلانی و اسکلتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
پروتز:
وسیله‌ای مصنوعی است که جایگزین عضو یا بخش ازدست‌رفته بدن می‌شود. بنابراین دست و پای مصنوعی، چشم مصنوعی، مفاصل زانو و لگن مصنوعی، احشای مصنوعی و حتی پروتزهای دندانی جزئی از پروتزها هستند.
تفاوت ارتوز و پروتز در چیست؟
همان‌طورکه در تعاریف این دو اصطلاح بیان شد پروتزها جایگزین عضو یا بخشی ازدست‌رفته بدن می‌شوند یعنی دیگر آن اندام یا قسمت از بدن وجود ندارد اما ارتوز به اندام موجود ولی معیوب فرد کمک می‌کند؛ بنابراین تفاوت اصلی ارتوز و پروتز در بود و نبود عضو یا قسمتی از بدن است.
واژگان مرتبط
Orthosis and Prosthesis:
ارتوز و پروتز.
Orthotics and Prosthetics:
علم ارتوز و پروتز. مشابه واژه‌هایی مثل Physics به معنی علم فیزیک.
ارتوز و پروتز جزو علوم پزشکی و زیرمجموعه‌ای از علوم توانبخشی است.
Orthotic and Prosthetic:
صفت. به‌معنای ارتوزی و پروتزی. مثل Orthotic hand به معنی دست پروتزی.
Orthoses and Prostheses:
جمع ارتوز و پروتز. به‌معنای ارتوزها و پروتزها.
Orthotist and Prosthetist:
ارتوتیست و پروتزیست. متخصص علم ارتوز و پروتز.
ارتوز یا ارتِز؟ کدامیک تلفظ صحیح است؟
یک اشتباه مصطلح، به‌کار بردن واژه ارتِز به‌جای ارتوز توسط بسیاری از افراد است. احتمالا به‌علت این‌که واژه ارتوز در موارد زیادی به همراه واژه پروتز استفاده می‌شود برای سهولت تلفظ و هماهنگی آوایی با واژه پروتز، ارتوز بصورت ارتز تلفظ می‌شود. بنابراین از لحاظ علمی واژه‌ی ارتوز صحیح است و ارتز یک اشتباه مصطلح است که برای سهولت تلفظ استفاده می‌شود.
انواع ارتوز ها کدام‌اند؟
دسته‌بندی‌های گوناگونی برای طبقه‌بندی انواع ارتوز ها می‌توان عنوان کرد اما به‌عنوان یک دسته‌بندی ساده، ارتوز ها را می‌توان براساس محل به‌کارگیری ارتوز طبقه‌بندی کرد.
- ارتوز های سر و گردن
معمولاً ارتوز های ثبات دهنده اند و برای بی‌حرکتی سر و گردن استفاده می‌شوند. در مواردی برای شکل دادن به سر در نوزادان نیز استفاده می‌گردد.
-ارتوزهای تنه (ستون مهره)
ارتوز های تنه عمدتاً شامل ارتوز های اصلاحی و ثبات‌دهنده می‌شود. ارتوز های اصلاحی تنه برای اصلاح ناهنجاری های ستون مهره مثل اسکولیوز (انحراف جانبی ستون مهره) و کایفوز (قوز پشتی) استفاده می‌شود. از ارتوز های ثبات‌دهنده‌ی تنه برای ایجاد ثبات در ستون مهره پس‌از شکستگی و یا جراحی بهره می‌برند.
- ارتوزهای اندام فوقانی
ارتوز های اندام فوقانی در موارد متعددی برای کاهش درد، ایجاد ثبات، پوزیشن دهی مناسب به اندام و … در اندام فوقانی (شانه تا انتهای انگشتان) مورداستفاده واقع می‌شوند.
- ارتوز های اندام تحتانی
می‌توان گفت رایج ترین نوع ارتوز ها است و برای بسیاری از مشکلات کارایی دارد. از اصلاح بدشکلی و کاهش درد، توزیع فشار، برداشتن فشار از قسمت خاص تا ایجاد ثبات و بی‌حرکتی کاربرد دارد. اطلاعات دقیق‌تر و جزئیات بیشتر در مورد هر کدام از ارتوز ها و دسته‌بندی آنها در مقالات بعدی قرار خواهد گرفت.
انواع پروتزها کدام‌اند؟
همان‌طورکه در مقاله یک اشاره شد پروتزها گستره وسیعی دارند و از دست‌وپای مصنوعی تا احشاء مصنوعی را دربر می‌گیرند.
انواع پروتزها را می‌توان به‌صورت زیر دسته‌بندی کرد؛
- پروتز های احشایی
پروتزهایی که جایگزین احشاء بدن و سایر بافت‌های غیر استخوانی می‌شوند مانند قلب مصنوعی، رگ مصنوعی و پوست مصنوعی. بخشی از این نوع پروتزها درحال پیشرفت هستند و تا تجاری شدن کامل مسیر زیادی پیش رو دارند و بخشی دیگر به مرحله تجاری‌سازی رسیده‌اند. کارشناسان این حیطه متخصصین بیومکانیک مهندسی پزشکی هستند.
- پروتزهای اِندواسکلتال (داخل سیستم اسکلتی)
انواع ایمپلنت های استخوانی که در جراحی‌های تعویض مفصل استفاده می‌شوند در این دسته قرار می‌گیرند. تعویض مفاصل زانو و لگن و جایگزینی آنها با پروتز بیشترین موارد استفاده از این نوع پروتزها است. کارشناسان این حیطه نیز متخصصین بیومکانیک هستند.
- پروتزهای دندان
پروتزهای دندان (ایمپلنت های دندانی) همان‌گونه که از اسم آن پیداست جایگزین دندان واقعی فرد می‌گردد. کارشناسان ساخت این نوع از پروتزها متخصصین رشته پروتزهای دندانی هستند.
- پروتزهای اِگزواسکلتال (خارج سیستم اسکلتی)
درصورتی‌که دست و یا پای فردی بصورت مادرزادی موجود نباشد یا در اثر عواملی از دست برود (قطع گردد) از این نوع پروتزها برای جایگزینی عضو ازدست‌رفته بهره می‌برند. این نوع پروتزها باتوجه به ناحیه قطع عضو طبقه‌بندی می‌شوند مانند پروتزهای زیر زانو، بالای زانو، زیر آرنج و … . برای اطلاعات جزئی‌تر درمورد دسته‌بندی این نوع پروتزها و انواع سطوح قطع عضو و پروتزهای مرتبط به مقاله رجوع کنید کارشناسان این حیطه متخصصین ارتوز و پروتز هستند.
- پروتزهای زیبایی
این نوع پروتزها جنبه ظاهری و زیبایی دارند و فاقد عملکرد اندام هستند و جایگزین چشم، گوش بینی، سینه، انگشت و … ازدست‌رفته می‌شوند. این پروتزها ظاهر فرد دچار قطع عضو را بهبود بخشیده و به ظاهر معمول نزدیک‌تر می‌کنند. کارشناسان این حیطه نیز متخصصین ارتوز و پروتز هستند.
همانطور که اشاره شد فقط پروتزهای اگزواسکلتال و پروتزهای زیبایی در حیطه تخصص متخصصین ارتوز و پروتز قرار دارد و برای تهیه سایر پروتزها بایستی به متخصصین مرتبط مراجعه نمود.